Vuki Garden

Tên thông thường: Cây Atisô, Actisô
Tên khoa học: Cynara scolymus L.
Họ thực vật: Asteraceae (họ Cúc)

Mô tả

Cây atiso cao gần 1m hay hơn, có khi tới hơn 2m. Trên thân và lá có lông trắng như bông. Lá to mọc cách, phiến lá bị khía sâu, có gai, mặt dưới có lông trắng. Cụm hoa hình đầu, màu tím nhạt. Lá bắc ngoài của cụm hoa dầy và nhọn. Phần gốc nạc của lá bắc và đế hoa ăn được.

Sinh trưởng, Công dụng

Cây được di thực và trồng ở nước ta, nhiều nhất ở Đà Lạt, Sapa, Tam Đảo. Có thể trồng được ở đồng bằng.

Thành phần hóa học:

Trong lá actiso có một chất đắng có phản ứng axit gọi là cynarine. Ngoài ra còn thấy inulin, inulinaza, tanin, các muối hữu cơ của các kim loại kali, canxi, magie, natri (tỷ lệ kali rất cao).

Sau khi tiêm mạch máu dung dịch actiso từ 2 đến 3 giờ lượng mật bài tiết tăng lên gấp 4 lần (M. Chabrol, Charonnat Maxim và Watz, 1929). Uống và tiêm actiso đều có tác dụng tăng lượng nước tiểu, lượng urê trong nước tiểu cũng tăng lên, hằng số Amba (Ambard) hạ xuống, lượng cholesterin và urê trong máu cũng hạ thấp. Tuy nhiên lúc mới uống, có khi người ta thấy lượng urê trong máu tăng lên, do actiso làm tăng sự phát sinh urê trong máu (Tixier, De Sèze M. Erk và R. Picart, 1934-1935).

Cách dùng:

Người ta thường hái đế hoa và lá bắc để làm thực phẩm. Ngoài ra, cây atiso còn được dùng làm thuốc để chữa rất nhiều bệnh. Lá hái vào lúc cây sắp hoặc đang ra hoa. Rọc bỏ sống lá, sấy hay phơi khô. Dùng làm thuốc thông tiểu tiện, thông mật, các bệnh yếu gan, thận, viêm thận cấp tính và kinh niên, sưng khớp xương. Nhuận và tẩy máu nhẹ đối với trẻ em.

Lá tươi và khô dùng dưới hình thức thuốc sắc 5-10% hoặc cao lỏng 2-10g trong một ngày. Có khi chế thành cao mềm hay khô để chế thuốc viên, thuốc tiêm dưới da hay mạch máu. Có khi được chế thành dạng cao lỏng đặc biệt dùng dưới hình thức giọt. Ngày uống 1-3 lần, mỗi lần 10-40 giọt. Tại miền Nam, ở các chợ, người ta còn bán cả thân và rễ actiso thái mỏng phơi khô với cùng công dụng như lá.